HAKKIMIZDA
T.C.Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde kurulmuş, 10 Ocak 2020 Tarih 31004 Sayılı Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezleri Yönetmeliği’ne göre Sağlık Bakanlığı’nca ruhsatlandırılmış olan Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezi hastanemiz Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları binası J Blok -1. katta hizmet vermektedir. Poliklinik hizmetlerimiz; Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi giriş katı ve hastanemiz ana binası 3. katında yer alan Tıbbi Genetik Poliklinikleri’nde, hafta içi hergün 08:00-16:30 saatleri arasında, dalında tecrübeli uzman hekimlerce verilmektedir.
TIBBİ GENETİK
Tıbbi Genetik, tıpta kalıtsal hastalıkların teşhis, takip ve tedavisi ile ilgilenen bir ihtisas dalıdır. Günümüzde Tıbbi Genetiğin tıp uygulamalarının hepsini birleştiren ve aydınlatan bir rol üslendiği aşikardır. Tıbbi Genetik sadece hastaya değil, bütün aileye odaklanır. Kalıtsal bir hastalığın tanımlanması, ailenin diğer fertlerinin hastalığa yakalanma riskini hesaplama imkanı verdiğinden hasta ve aileye uygun önleyici hizmet ve danışma sunulabilir. Tıbbi Genetikçiler kalıtımın araştırılmasında ön saflarda yer aldıkları gibi moleküler biyoloji, biyokimya ve hücre biyolojisindeki hızlı değişikliklerin hem anlaşılmasına katkıda bulunmakta hem de çalışmalarında bu bilgilerden faydalanmaktadır. Vücudumuzda her çekirdekli hücre içinde kodlanmış olan ve türümüze ait genetik bilginin toplamı olarak tanımlanabilecek insan genomunun tüm içeriğinin belirlenmesi için uluslararası bir organizasyon olarak başlayan İnsan Genom Projesi insan genetiği ve tıbbi genetikte bir çığır açmış, birçok hastalıkta daha iyi tanı, tedavi ve koruyucu yöntemlerin bulunmasına imkan tanımıştır.
Genetik ile İlgili Bazı Terimler
- DNA(Deoksiribonükleik asit): Canlı organizmaların yapı ve fonksiyonlarından sorumlu genleri kodlayan ve genetik bilginin kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan molekül.
- RNA(Ribonükleik asit): DNA’da kodlanan bilgiyi proteinlere aktaran moleküllerdir.
- Kromatin: Kromozomları oluşturan protein ve DNA bileşimi.
- Kromozom: Kromatinden oluşan, genetik bilgi (DNA) taşıyan, hücre çekirdeğindeki ipliksi yapı.
- Genotip: Bir kişinin genetik yapısı.
- Fenotip: Genotip ve bunun içinde bulunduğu çevrede ifade edilmesi sonucu belirlenmiş ve gözlenen biyokimyasal, fizyolojik ve morfolojik karekterler.
- Mutasyon:Genomik DNA dizisinde kalıcı ve kalıtılan değişiklik.
Genetik Hastalıkların Sınıflandırılması
1. Kromozomal hastalıklar: Kromozomlardaki sayısal veya yapısal değişikliklerden kaynaklanan hastalıklardır
2. Tek gen hastalıkları: Tek bir gendeki mutasyonlar sonucu açığa çıkan hastalıklardır
3. Multifaktöryel hastalıklar: Genlerdeki küçük farklılıklar ve çevresel faktörlerle ortaya çıkan hastalıklardır.
HİZMETLERİMİZ
Poliklinik Hizmetleri;
Çocukluk Çağı Genetik Hastalıkları
- Dismorfik ve sendromik çocuk hastalar
- Çocuk endokrin hastalıkları ( Boy kısalığı, İskelet Displazisi, cinsiyet gelişim bozuklukları, konjenital tiroit hastalıkları, diyabet, vb…)
- Çocuk romatoloji hastalıkları ( Ailesel Akdeniz Ateşi, diğer ateşli hastalıklar, Juvenil romatoid artrit ve diğer otoinflamatuvar hastalıklar, vb…)
- Çocuk immünoloji ( kalıtsal immün yetmezlik hastalıkları)
- Çocukluk çağı nefrolojik hastalıkları (Alport Sendromu, Nefrotik Sendrom, FSGS, Hemolitik Üremik Sendrom ve diğerleri)
- Çocuk nörolojik hastalıklar ( Muskuler Distrofiler,SMA, Epilepsi, Otizm Spektrum Bozukluğu, Nöromotor Gelişim Geriliği, vb…)
- Çocuk kardiyolojik hastalıkları ( Kalıtsal Kardiyomiyopatiler, Kardiyak Aritmiler, vb…)
- Çocuk hematolojikhastalıkları ( Hematolojik Maligniteler, Çocuk Çağı Anemileri, vb…)
- Çocuk metabolizma hastalıkları ( Mukopolisakkaridozlar, Fenilketonüri, Biyotidinaz Eksikliği, Depo Hastalıkları, vb…)
- Çocuk gastroenteroloji hastalıkları ( Kistik Fibrozis, Kronik Pankreatit, Wilson Hastalığı, Hemokromatozis, vb…)
- Hematolojik-onkolojik kanserler
Erişkin Çağı Genetik Hastalıkları
- Nörolojik hastalıklar (Musküler Distrofiler, Herediter Nöropatiler, Ataksi, Parkinson Hastalığı, CMT, Nörofibromatozis vb..)
- Endokrin hastalıkları ( Diyabet, Tiroid Hastalıkları, Cinsiyet Gelişim Bozuklukları, Prematur Overyan Yetmezlik, Monogenik Obezite Sendromları, vb..)
- Cilt hastalıkları ( Ektodermal Displaziler, Epidermolizis Büllosa, Nörofibromatozis, İktiyozis, vb..)
- Kardiyolojik hastalıklar ( Uzun QT, Kısa QT, ARVC, Brugada gbi Kalıtsal Aritmiler, vb…)
- Bağ dokusu hastalıkları ( Marfan Sendromu, Ehlers-Danlos Sendromları, Cutis Laxa,vb…)
- Kulak Burun Boğaz hastalıkları ( Sendromik İşitme Kayıpları, Non-Sendromik İşitme Kayıpları, Pendred Sendromu, Usher Sendromu, Waardenburg Sendromu, vb…)
- Göz hastalıkları ( Retinitis Pigmentoza, Makuler Distrofiler, Retinal Distrofiler, Optik Atrofiler, Leber’in Herediter Optik Atrofisi, vb…)
- Göğüs hastalıkları (Kistik fibrozis, Primer Siliyer Diskinezi, vb…)
- Nefrolojik hastalıklar ( Alport Sendromu, Polikistik Böbrek Hastalıkları, Nefrolitiyazis, Nefrotik Sendrom, Hematüri Etytolojisi, Proteinüri Etyolojisi, Renal Tübüler Asidozlar, Hemolitik Üremik Sendrom, FSGS, vb…)
- Gastrointestinal Hastalıklar ( Kistik Fibrozis, Kronik Pankreatit, Wilson Hastalığı, Hemokromatozis, vb…)
- Romatolojik hastalıklar ( Ailevi Akdeniz Ateşi, Spondiloartropatiler, Otoinflamatuvar Sendromları, vb…)
- Hematolojik-onkolojik kanserler ve kansere yatkınlık sendromları
Gebelik ve Gebelik Öncesi Tanı ve Danışmanlık Hizmetleri
- Akraba evliliklerinde genetik danışma
- İnfertilite ve tekrarlayan gebelik kayıplarında Genetik tanı ve danışmanlık
- Genetik hastalıklar açısından riskli gebeliklerde genetik danışma
- Prenatal genetik tanı
Genetik Danışma Hizmetleri
Genetik polikliniğine başvuran, genetik bozukluk veya doğumsal anomalilere sahip bir aile üyesinin varlığı veya böyle bir bireye sahip olma riski olan ailelere; hastalığın doğal seyri ve neticeleri, tekrarlama riski gelecekte yapılabilecek testler hakkında bilgi vermek ve diğer uzman, sağlık kuruluşları veya destek gruplarına yönlendirmeyi kapsamaktadır.
Genetik danışmaya en sık başvuru nedenleri
- Önceki çocuklarda çoklu doğumsal anomali, zihinsel yetersizlik veya nöral tüp defekti, yarık dudak/damak gibi tekli malformasyonlar
- Kistik fibrozis, fragile X sendromu veya diyabet gibi hastalık bakımından pozitif aile öyküsü
- İleri anne yaşı nedeniyle doğum öncesi tanı
- Mesleki nedenlerle kimyasallar, ilaç veya alkol gibi teratojenlere maruziyet
- Tekrarlayan gebelik kayıpları ve infertilite
- Yeni tanımlanan anormallikler veya genetik hastalıklar
- Genetik bir test yapılmadan ya da sonuçlarını aldıktan sonra
KONSEY VE OLGU TARTIŞMA TOPLANTILARI
1. KANSER KONSEYİ:
Hematoloji ve onkoloji bölümlerinin katıldığı konseylerde, kendisinde, birinci derece yakınlarında ya da akrabalarında belirli kanser türlerine (meme, yumurtalık, kalın bağırsak, pankreas, rahim, mide, bazı prostat ve tiroit kanserleri) sahip hastalarla ilgili genetik sonuçları tartışılarak, kapsamlı tedavi seçeneklerinin oluşturulmasına katkılar sunulmaktadır.
2. PERİNATOLOJİ KONSEYİ:
Multipl ya da majör fetal yapısal anomalilerin saptandığı gebelikler, Perinatoloji konseyinde değerlendirilmekte ve genetik tetkikler, izlem ve tıbbi tahliye ile ilgili kararlar bu konseyde tartışılmaktadır.
3.NÖROMUSKÜLER HASTALIKLAR KONSEYİ:
Duchenne/Becker kas distrofisi, Myotonik distrofi, Fasiyoskapulohumeral distrofi, doğumsal kas distrofileri ve diğer kalıtsal kas hastalıkları, konjenital myopatiler ve konjenital myastenik sendromlar ve hastalara ait genetik test sonuçları , nöroloji, ç. nöroloji uzmanları ve patoloji uzmanlarının katıldığı konseyde tartışılmakta ve hastaların tanı tedavi takiplerine katkı sağlanmaktadır.
4. ÇOCUK KARDİYOLOJİ-KARDİYOVASKÜLER CERRAHİ VAKA TOPLANTILARI:
Kalıtsal aritmiler (uzun QT sendromu, Brugada, CPVT vb.), hipertrofik kardiyomyopatiler, idiyopatik dilate kardiyomyopati, doğumsal kapak anomalileri, kardiyak anomalilerle seyreden nadir genetik sendromlar (22q11.2 mikrodelesyon sendromu, Noonan sendromu, Williams sendromu, Costello sendromu, Turner sendromu, CHARGE sendromu, Cantu sendromu, Naxos sendromu vb.), kalıtsal aort ve diğer büyük damar hastalıkları (Marfan sendromu, Loeys-Dietz sendromu, ailevi aortik anevrizma vb.) çocuk kardiyoloji ve kardiyovasküler cerrahi uzmanlarının katıldığı toplantılarda tartışılmakta ve tanı , tedavi ve takibe katkı sağlanmaktadır.
B. LABORATUVAR HİZMETLERİ
Sitogenetik
Kromozomların sayı, yapı ve kalıtımlarını Tıbbi Genetiğe uygulayarak inceleyen bilim dalıdır. Eşey hücreleri hariç vücut oluşumuna katılan tüm hücreler somatik hücreler olarak bilinir. İnsan somatik hücrelerindeki 46 kromozom 23 çift halindedir. Bu 23 çiftin 22’si dişi ve erkeklerde benzer olup otozom olarak adlandırılır ve en büyükten (kromozom 1) en küçüğe (kromozom 21ve 22) doğru sıralanır. Geri kalan çift seks kromozomlarıdır: dişilerde XX ve erkeklerde XY’dir.
Kromozom Analizi için Klinik Endikasyonlar
1. Erken dönemde büyüme ve gelişme sorunu
2. Ölü doğum ve neonatal (yenidoğan) ölüm
3. Fertilite problemi
4. İleri yaş gebelikler
5. Neoplaziler
6. Aile öyküsü (1. derece akrabaların birinde kromozomal bozukluğun bulunması)
Kromozom analizi hangi materyallerden çalışılır
- Amniyon sıvısı örneği
- Cilt biyopsisi örneği
- Düşük materyali
- Fetal kan örneği
- Kemik iliği biyopsi örneği
- Karyonik villus örneği (CVS)
- Periferik kan örneği
Örnek tüpü:
a) Periferik kan örnekleri yeşil kapaklı (heparin’li) tüpe alınmalıdır.
b) Doku örnekleri (cilt, düşük materyali, koryonvillüs örneklemesi) özel besi yerli kaplara alınmalıdır.
MOLEKÜLER SİTOGENETİK
Moleküler ve sitogenetik yaklaşımların birleşimi olan moleküler sitogenetik, rutin kromozom analizinin hem kapsamını hem de kesinliğini belirgin şekilde genişletmiştir. FISH (Fluoresan In Situ Hibridizasyon) yönteminde, klinik materyaldeki anormal bir kromozomun varlığını hızlıca teşhis etmek veya kromozomların belirli yeniden düzenlenimlerini saptamak amacıyla kullanılan spesifik bir tanı yöntemidir.
MOLEKÜLER KARYOTİPLEME
Mikroskopla görülemeyecek küçüklükte eksilme(delesyon) ve eklenmelerin(duplikasyon) tespiti için kullanılan yüksek teknolojik bir yöntemdir. Karyotiplemenin yetersiz kaldığı 4Mb’dan aşağı delesyon ve duplikasyon testinde başvurulur. Bu yöntemle genomda kromozom veya kromozom bölgelerindeki delesyon-duplikasyonlar ve anöploidiler saptanabilir.
MOLEKÜLER GENETİK
Moleküler genetik; DNA ve RNA temelli, yapı ve fonksiyonlarının incelenmesine olanak sağlayan genetik çalışma alanıdır.
- PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu)
- Real Time PCR
- Dizi Analizi (Dizileme-Fragman-Tekrar)
- Yeni Nesil Dizileme
KLİNİK EKZOM
Klinik Ekzom Dizileme testleri; yeni nesil dizileme (NGS) yönteminin kullanıldığı, bilinen klinik fenotiplerle ilişkili genlerin kodlayan ekzon ve ekzon-intron bileşkelerini içeren, Mendeliyan hastalıklarla ilişkili 4500’den fazla genin ve OMIM hastalıklarının büyük bir kısmını kapsayan testtir.
TÜM EKZOM DİZİLEME (WES)
Ekzom, insan genomunda RNA kodlayan ekzonları ve tüm bilinen ekzon-intron bileşkelerini bölgelerini yeni nesil dizileme (NGS) ile inceleyen bir yöntemdir. Ekzomun, genomun yaklaşık %1-2’sinden oluştuğu tahmin edilmekle birlikte hastalığa neden olduğu bilinen mutasyonların yaklaşık %85’ini içermektedir.
NON-İNVAZİF PRENATAL TANI
Non-İnvaziv-Prenatal Test (NIPT); trizomi taraması için geliştirilmiş daha güvenilir ve daha hassas ileri düzeyde bir tarama testidir. NIPT, ileri teknolojinin kullanıldığı yeni nesil dizileme (NGS) platformlarında gerçekleştirilmekte ve anne kanında bulunan bebeğe ait hücre dışı DNA incelenmektedir. Tüm bireylerin kanında farklı nedenlerle hücre dışına çıkmış hücre dışı DNA az miktarda da olsa mevcuttur. Hamilelik esnasında bebeğe ait olan hücre dışı DNA anne kanına geçer ve anneye ait hücre dışı DNA ile birlikte kanda bulunur. NIPT, gerekli endikasyonlarda gebeliğin 10-18. haftalarında anne kanından çalışılmaktadır.
KANSER GENETİĞİ
Kanser klinikte görülen yaygın ve ciddi hastalıklardan biridir. Tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilmektedir. Kanser çalışmalarında erken tanı ve tedavi son derece önemli olup kansere yakalanma riski yüksek olan bireylerin kanser gelişmeden önce saptanabilmesi büyük önem taşımaktadır. Hücre bölünmesi ve hücre ölümünü kontrol eden çok çeşitli genler bulunmaktadır. Son zamanlarda yapılan çalışmalar hücre döngüsündeki genlerin mutasyonlarının kanser gelişiminde önemli paya sahip olduğunu göstermektedir. Bu döngüde yer alan genlerdeki mutasyonlar doğuştan ya da yaşam içerisinde meydana gelebilir.
Genetik mutasyonlar hakkında iki temel genetik mutasyon türü vardır
Somatik mutasyonlar: Belirli bir hücre klonunda meydana gelen mutasyonlar olup, neticesinde belirli bir kanser türünü etkileyen değişimlerdir.
Somatik mutasyonlara yönelik yaptığımız testler:
- Akciğer Kanseri Paneli (füzyon, CNV)
- Herediter Meme/Over Kanseri (doku)
- Solid Tümör Paneli
- Solid Tümör Paneli (kolon, MSI)
- Tiroid-Akciğer Kanser Paneli
- Sarkom Füzyon Paneli
- Likid Biyopsi Paneli
- Lenfoma Füzyon Paneli
- NTRK1, NTRK2, NTRK3 Füzyon Paneli
Germline mutasyonlar: Germline hücre hatlarında oluşmuş, nesillere aktarılabilen mutasyonlar germline mutasyonlar olarak adlandırılır ve kansere yatkınlık sendromlarını oluştururlar.
Germline mutasyonlara yönelik yaptığımız testler:
- BRCA1, BRCA2
- Herediter Meme-Over Kanseri Paneli
- Kolon Kanseri Paneli
- Lynch Sendromu Paneli
- Tiroid, Malign Melanom, Mesane, Böbrek, Retinablastom Kanser Paneli
- Herediter Kanser Paneli
Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezi’mizde çalışılan testlere aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
https://anadoluihalesi2020.com/genpanel/genetik/
DOKTORLARIMIZ
Merkez Sorumlusu, Tıbbi Genetik Uzm. Dr. Metin Eser
Tıbbi Genetik Uzm. Dr. Sezin Canbek
Tıbbi Genetik Uzm. Dr. İrem Kalay
Tıbbi Genetik Uzm. Dr. Hakkı Murat Yarar
GALERİ